Khi nào đánh thức kho báu dược liệu?
(Bài trên tập san kỷ niệm 11 năm VTC News)
Người Trung Quốc xưa vẫn có câu “Người Việt chết trên đống thuốc”, nghe rất cay đắng, nhưng qua nhiều năm làm báo, đi rừng nhiều, tiếp xúc với nhiều thầy lang, những người buôn bán bào chế thảo dược, tôi nhận thấy, có lẽ ngày càng đúng.
Tôi là một trong số những nhà báo ham mê khám phá núi rừng. Gần như núi rừng nào cũng mò đến tìm hiểu, mày mò, khám phá. Mỗi chuyến đi rừng, tôi thường rủ các thầy thuốc, hoặc những người am hiểu về thảo dược quý đi.
Vào rừng, ngoài ngắm cảnh đẹp, cây to, thác lớn, thú dữ, thì thứ thú vị, cuốn hút nhất phải là những loài thảo dược. Mỗi vùng đất, mỗi dải núi, mỗi bình độ, lại có những loài thảo dược riêng, rất đặc hữu và giá trị. Tuy nhiên, thảo dược tự nhiên quý hiếm có giá trị cao gần như ít được sử dụng, chủ yếu người dân nhổ bán sang Trung Quốc, mà không biết là thứ gì.
Cỏ đắt như vàng
Thời điểm 2005, tôi có nhiều ngày ăn ngủ leo núi, xuyên rừng với ông Trần Ngọc Lâm, được gọi là “người rừng”, vì ông sống ở trong một hang đá, trên độ cao 2.800m. Ông Lâm ở trên đó, thu hái thảo dược, trồng thảo dược quý để tự chữa bệnh cho mình.
Những ngày đó, tôi gặp rất nhiều người Mông đi rừng nhổ một loại cỏ nhỏ xíu, lá phát màu óng ánh. Khi đó, vàng chỉ có giá độ 1 triệu/chỉ, nhưng một kg cỏ này có lúc cao điểm lên tới 5 triệu đồng/kg tươi, dính cả rễ, đất. Có lúc giá xuống thấp, thì cũng vẫn bằng một chỉ vàng.
Giá trị khủng khiếp như thế, nên người Mông bỏ hết ruộng vườn, vào rừng săn lùng thứ cỏ ấy. Họ gọi là cỏ nhung, vì cái lá của nó mềm mượt như nhung. Một số nơi gọi là lan kim tuyến, vì nó thuộc họ lan, gân mặt trên lá phát ra màu óng ánh khi soi đèn vào ban đêm. Chính vì thế, dùng đèn pin luồn rừng ban đêm dễ tìm hơn. Cũng có nơi gọi là cỏ kim cương, vì nó phát sáng và quý như kim cương.
Sau này mới biết, có những thời điểm, người Trung Quốc thu mua nhiều để làm giống, thì giá vọt lên cao chất ngất, có lúc họ đủ giống rồi, thì giá lại xuống thấp, bởi họ chỉ thu mua giá chuẩn làm nguyên liệu. Tuy nhiên, với giá trị tiền thời đó, thì khó có thứ thảo dược gì đắt bằng.
Đem cây cỏ nhung đó về Hà Nội, tôi đi hỏi các chuyên gia, các nhà thực vật, song tuyệt nhiên không ai biết nó là thứ gì. Các thầy thuốc ở miền núi cũng đều chẳng biết công dụng của nó. Tôi viết vài bài báo nói về thứ cỏ ấy, thì một thời gian sau, cả nước rộ lên phong trào vào rừng nhổ cỏ nhung.
Trong Tây Nguyên, có những thời điểm học sinh bỏ học, trường lớp vắng tanh, để vào rừng nhổ cỏ nhung. Khi người dân ở những vùng có núi cao trên 1.200m, bỏ hết vào rừng săn lùng cỏ nhung, thì báo chí đưa tin nhiều, song tuyệt nhiên vẫn không nhà khoa học nào biết nó là thứ gì. Tất nhiên, trong các sách thuốc cũng không có mặt nó. Thậm chí, một số nhà nghiên cứu còn bảo giá trị của cỏ nhung ngang lá lốt. Và, đặt nghi vấn người Trung Quốc thu mua kiểu lừa đảo.
Thực ra, cho đến bây giờ, các nhà nghiên cứu Việt Nam vẫn chưa biết giá trị thực sự của nó là gì, khi nó đã rất đắt. Còn, người dân thì ngâm rượu uống, hoặc mua về dùng với lời đồn giải độc, chữa ung thư, đặc biệt những người ung thư phổi săn lùng sử dụng rất nhiều, chẳng biết do nguồn tin nào xui khiến.
Trong một lần sang Trung Quốc, đến Tập đoàn dược Đông Nam, chuyên sản xuất thuốc đông y, thuộc TP. Phúc Kiến, khi vào căn phòng trưng bày các loại thảo dược quý, thì tôi ngỡ ngàng khi thấy trưng bày vật phẩm và hình ảnh trang trại trồng lan kim tuyến rất nhiều.
Trao đổi với ông Hoàng Quyền Thành (Phó TGĐ Tập đoàn dược Đông Nam), thì mới biết tổ tiên ông ta dùng nhiều đời để chữa viêm gan, vàng da. Nó đặc biệt hiệu quả khi điều trị cho trẻ nhỏ. Sách dược chép rằng, người Trung Quốc đã dùng loại thảo dược này trên 1 vạn năm rồi. Ông cũng cảnh báo dùng có giới hạn, vì nó có độc tố hại cho thận. Ông Trần Ngọc Lâm, người dùng lan kim tuyến theo cách của người Trung Quốc, thì quả quyết: “Tất cả những dược liệu điều trị bệnh về gan đều không có độc tố. Nếu có độc tố thì không thể điều trị gan được”.
Điều đáng nói, là ông Hoàng Quyền Thành cho biết, giá trị của lan kim tuyến lúc lên lúc xuống, nhưng trung bình khoảng 30 triệu đồng/kg khô. Tập đoàn của ông, cũng như nhiều tập đoàn khác, đã trồng được nhiều, xây dựng những trang trại khổng lồ để trồng loại cỏ này. Tuy vậy nhu cầu vẫn không đủ. Và, ông ngỏ ý, nếu Việt Nam sản xuất được, tập đoàn của ông có thể nhập khẩu số lượng không giới hạn.
Theo ông Trần Ngọc Lâm, việc trồng lan kim tuyến không có gì khó khăn. Chúng chỉ cần độ cao trên 1.200m đến dưới 2.800m, dưới tán rừng và ẩm ướt. Nếu có đủ điều kiện, chúng lớn rất nhanh, sinh sản như cỏ. Tuy nhiên, theo ông Lâm, thứ này rất khó trồng thành công, là bởi vì, cứ người này trồng, người kia nhổ trộm, không quản lý được. Ở Việt Nam, cũng có một số cá nhân trồng lan kim tuyến, song gần như chỉ trồng chơi làm cảnh. Cũng có doanh nghiệp đầu tư trồng, nhưng chưa có kỹ thuật và quy mô. Điều này vô cùng đáng tiếc.
Nhổ “khoai” đem bán
Cũng thời điểm độ 2005-2006, khi khám phá đại ngàn Hoàng Liên Sơn, tôi gặp nhiều đồng bào Mông đi rừng tìm kiếm “khoai lang núi”. Mỗi người một cái gùi trên lưng. Họ thường đi tìm kiếm vào thời điểm đầu năm và cuối năm. Đầu năm, một loại “khoai lang núi” mọc lên, ra hoa vào mùa hè, rồi lụi. Mùa thu lại có một loại mọc lên, ra hoa vào mùa đông, rồi lụi khi đầu xuân.
Những củ “khoai lang núi” nhìn loằng ngoằng như con rết, không có gì đẹp đẽ. Đi vài ngày trong rừng, họ lấy được đầy gùi, cõng ật ưỡng xuống núi. Một anh người Mông bảo: “Có thằng Tàu sang, mang cái củ này bảo bên Tàu đói quá, nhờ vào rừng tìm cho củ khoai loại như con rết này để về ăn, thế là tao đi nhổ thôi. Cả bản đi nhổ, ngày có khi được cả tấn”.
“Người rừng” Trần Ngọc Lâm cười bảo: “Toàn là sâm quý đấy. Người Tàu sợ gọi là sâm thì dân đòi giá cao, nên cứ gọi là khoai núi, thì mua được giá rẻ”. Khi đó, loại “khoai lang núi” này có giá chỉ 200 ngàn đồng/kg. Sau tiếp xúc với một số đầu mối buôn dược liệu, mới biết đó là sâm tiết trúc, sâm đốt trúc, dân gian gọi là tam thất hoang.
Người Trung Quốc bảo rằng, có nhiều loại sâm tiết trúc, nhưng giá trị không chênh nhau nhiều. Từ loại tiết trúc mọc ở dãy Hoàng Liên Sơn, đến Lào, tận núi Ngọc Linh, giá trị không khác nhau mấy và người Trung Quốc thu mua theo giá chung. Có những thời điểm giá lên cao, cũng là do Trung Quốc gom giống, có thời điểm xuống thấp, là nhu cầu nội địa họ đáp ứng được.
Càng đi rừng nhiều, tìm hiểu nhiều, tôi nhận thấy sâm tiết trúc là loại thảo dược cực kỳ giá trị. Tiếc rằng, chúng đã bị nhổ gần như sạch bách bán sang Trung Quốc. Và, sang Trung Quốc, mới thấy những trang trại trồng sâm tiết trúc trải dài hết dãy núi này đến dải núi khác, mênh mông bát ngát bằng cả miền Bắc Việt Nam, cung cấp cho cả thế giới sử dụng.
Trong dòng sâm tiết trúc, hiện tại, đắt nhất là loại mọc ở núi Ngọc Linh, gọi là sâm Ngọc Linh, ở địa phận Quảng Nam và Kon Tum. Tên thực tế được định danh khoa học là Sâm Việt Nam. Loại tự nhiên, quý ngang nhau là mọc ở bên Lào, cũng thuộc dải núi Ngọc Linh, bởi nó cùng địa hình, địa chất, khí hậu. Tuy nhiên, tôi đã thử nghiên cứu, kiểm định chất lượng, thì nhận thấy, một loại sâm tiết trúc ruột đen ở dãy Hoàng Liên Sơn thuộc địa phận Lai Châu có hàm lượng Saponin tổng hợp loài sâm cao gấp đôi ở núi Ngọc Linh.
Chính vì thế, trên thị trường nhiều năm qua, loại sâm ở Lai Châu thường được đem vào Ngọc Linh để bán với thương hiệu sâm Ngọc Linh. Hiện tại, loại sâm này có giá trung bình khoảng 100 triệu/kg. Loại củ hoang dã, củ lớn, rất khó định giá, thậm chí đến cả tỷ đồng/củ độ 7-8 lạng.
Loại sâm tiết trúc có giá trị thứ 2, là loại mọc ở một quả núi giữa huyện Na Hang và Lâm Bình (Tuyên Quang). Suốt mấy năm qua, rộ lên chuyện người dân ở hai huyện này vào rừng lần tìm, nhổ sạch sẽ không còn một mống sâm tiết trúc nào. Giá bán ngang ngửa sâm Ngọc Linh, loại nhỏ 40-50 triệu, loại củ to cả trăm triệu/kg.
Tò mò với chuyện sâm xuất hiện ở Tuyên Quang, tôi lên xã Sinh Long tìm hiểu, thì biết, mấy chục năm trước, có mấy bản người Dao sống ở trong rừng già, mang giống sâm từ Trung Quốc về trồng làm thuốc. Họ trồng trong vườn, trên nương, trong rừng, bất cứ chỗ nào gieo trồng được là rải hạt, để nó tự mọc, tự sinh. Thế rồi, khoảng 30 năm trước, Nhà nước có chính sách hạ sơn, vừa bảo vệ rừng già, vừa tạo điều kiện sống tốt hơn cho những bản người Dao này. Ruộng nương bỏ hoang, những cụm sâm tiết trúc cứ tự ra hoa, kết trái, tự sinh trưởng. Thi thoảng, họ lại đi bộ cả ngày về bản, nhổ vài kg, đem xuống chợ bán với giá vài trăm ngàn/kg.
Đùng một cái, con buôn phát hiện đó là sâm quý, thổi lên là sâm Ngọc Linh, bán giá vài chục triệu đồng. Thế là toàn dân trong vùng vào rừng, bới đất, lật lá tìm sâm, nhổ sạch bách không còn một mầm mống nào nữa. Loại sâm quý ở Tuyên Quang chính thức tuyệt chủng.
Những ngày này, từ giữa năm 2019, lại rộ lên những thông tin hàng trăm người Mông kéo nhau vào các khu rừng ở Lâm Đồng, Đăk Lắk để khai thác một loại sâm tiết trúc mới phát hiện. Mỗi ngày, cả tạ, thậm chí cả tấn sâm được đưa ra khỏi rừng. Đây cũng là một loại sâm tiết trúc có giá trị, khá giống với loại sâm ở Tuyên Quang, nhưng không phải Sâm Việt Nam, loại có ở Ngọc Linh và Lào Cai, tuy nhiên, vì chưa có nghiên cứu cụ thể về nó, nên con buôn đang giả mạo sâm Ngọc Linh để bán với giá cắt cổ, vài chục triệu đồng/kg. Chắc chắn một điều, khi loại sâm này chưa được nghiên cứu gì, thì đã bị nhổ sạch.
Dải Tây Côn Lĩnh cũng có một dòng sâm tiết trúc khá tốt. Thân chúng nhỏ như cái đũa, ruột tím pha trắng, pha vàng nhạt, ăn giòn sần sật, rất bổ dưỡng. Tuy nhiên, dãy núi khá nhỏ, lại nằm ngay Trung Quốc, nên nó nhanh chóng tuyệt chủng.
Giờ đây, khoảng chục dòng sâm tiết trúc, đa dạng nhất là quanh dãy Hoàng Liên Sơn, đã bị nhổ gần như sạch sẽ. Giờ là lúc người Việt nhận ra giá trị của nó, thì cũng là lúc nó đã sạch bóng rừng già. Giá sâm giờ cao hơn Trung Quốc rất nhiều, nên có lẽ tới 90% sâm tiết trúc (tam thất hoang) có mặt ở thị trường Việt Nam là của Trung Quốc. Người Trung Quốc trồng sâm rất giỏi, kỹ thuật canh tác đã trải 500 năm, nên sâm lớn rất nhanh, giá trị không thể so sánh với loại mọc hoang dã trong rừng Việt Nam. Ngay cả sâm tiết trúc dòng Ngọc Linh (Sâm Việt Nam), người dân ở các châu như Kim Bình, Hồng Hà, Vân Sơn, thuộc tỉnh Vân Nam cũng đã trồng rất nhiều và bán tràn lan ở Việt Nam với giá rất cao. Có thể nói, 90% sâm Ngọc Linh bán ở Việt Nam có nguồn gốc từ Trung Quốc, vào Việt Nam qua các cửa khẩu tiểu ngạch ở Lai Châu.
Qua tìm hiểu, tôi được biết, các dòng sâm quý này, người Trung Quốc thu mua giống từ Lai Châu, rồi nhân giống, gieo trồng. Chúng có đủ các đặc tính, hoạt chất của sâm Ngọc Linh, nên làm giả sâm Ngọc Linh hoàn hảo. Nói là làm giả sâm Ngọc Linh, nhưng nó chỉ không được trồng ở núi Ngọc Linh, chứ rõ ràng nó là sâm tiết trúc dòng Ngọc Linh. Thậm chí, một số nhà nghiên cứu ở Viện Dược Liệu còn ngỡ ngàng, khi hàm lượng saponin chính MR2 của loại sâm Lai Châu trồng ở Trung Quốc lại cao bất thường. Nhiều khả năng, trình độ cách tác, chăm bón của họ là siêu đẳng.
Viết đến đây, lại thêm đáng tiếc, là bởi, đây là loại dược liệu rất quý, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đã gọi là “Quốc bảo Việt Nam”, nhưng chúng ta lại đang tự làm giảm giá trị của nó bởi gọi tên theo chỉ dẫn địa lý. Hồi dược sĩ Đào Kim Long tìm ra sâm trên núi Ngọc Linh, ông đã hét lên sung sướng, bởi đã tìm thấy loài sâm có ở Lào Cai. Tức là, ý ông, đã tìm thấy cây sâm Lào Cai ở núi Ngọc Linh. Thế hệ những người già ở Ngọc Linh, vẫn gọi chúng là sâm đốt trúc, sâm tiết trúc. Tên khoa học của nó là Sâm Việt Nam. Cái tên Sâm Việt Nam vừa rộng, vừa thể hiện được thương hiệu quốc gia, lẽ ra phải nên dùng rộng rãi. Giống như cùng là nhân sâm, nhưng nó có tên sâm Triều Tiên, sâm Trung Quốc, mới thể hiện được giá trị. Việc gọi là sâm Ngọc Linh, là tự giới hạn thị trường cho loại sâm quý này.
Bản thân tôi, cũng có nhiều lần vào các vùng trồng sâm ở Trà My (Quảng Nam) khảo sát cùng các doanh nghiệp, để tìm đất trồng sâm. Tuy nhiên, việc trồng sâm rất khó khăn. Người dân trong đó khá khép kín, không thích người lạ xâm nhập. Họ sợ mất mát, lộ vị trí vườn sâm. Cây sâm có giá trị rất cao, nhưng kỹ thuật canh tác thủ công rất kém, nên sản lượng rất thấp. Ngoài ra, người trồng sâm chịu đủ các loại rủi ro. Thiệt hại nhiều nhất là do chuột. Có những gia đình bị chuột ăn sạch vườn sâm. Thiệt hại lớn thứ hai, là bị trộm cắp. Sâm trồng giữa rừng, thời gian thu hoạch quá lâu, không thể trông nom quanh năm suốt tháng được, nên sểnh ra là mất. Đồng bào phải cấm rừng, cắm chông, giăng bẫy để bảo vệ vườn sâm, nên khách lạ chẳng khác gì kẻ thù. Cũng vì những lý do đó, mà việc đầu tư phát triển trồng sâm là cực kỳ khó khăn và rủi ro.
Tỉnh Lai Châu vô cùng rộng lớn, rừng núi trùng điệp, dãy Hoàng Liên Sơn dài mấy trăm cây số ngất ngưởng trời xanh. Nơi đó, mọi điều kiện đều phù hợp với cây sâm tiết trúc, loại rẻ nhất có giá 5-10 triệu/kg, loại đắt nhất có giá tới cả tỷ đồng/kg, giống sâm bản địa vẫn có trong rừng, thậm chí giống cực nhiều đang được ươm bên Trung Quốc, tại sao lại không có doanh nghiệp nào đầu tư trồng loại dược liệu đầu bảng quý này? Mọi cơ hội đều nhường hết cho Trung Quốc? Nếu trồng khắp Lai Châu và Ngọc Linh, với thương hiệu sâm Việt Nam, chẳng phải sẽ tăng được sản lượng rất nhiều, phục vụ được rộng rãi người dân, và xuất khẩu được thì rất tốt?
Củ khoai tốt như sâm
Những năm tháng đi rừng, nhìn cảnh người Trung Quốc thu mua các loại dược liệu quý mà buồn lòng. Chỉ đến khi chúng tuyệt chủng khỏi rừng già, thì chúng ta mới quan tâm, tìm hiểu.
Thất diệp nhất chi hoa (đồng bào miền núi gọi là củ rắn cắn) cũng đã bị đào bới đến tuyệt chủng. Sâm Hoàng Liên Tiến Vua cũng bị người Trung Quốc thu mua cả rễ, cả dây. Người dân rải rác trồng trong rừng, thu hoạch lẻ tẻ, chứ cũng chẳng có doanh nghiệp lớn nào làm.
Tam thất bắc thì cũng nhen nhóm người dân trồng, mỗi hộ có khu vườn vài ngàn mét vuông, nhưng rồi cứ lụi dần, bởi kỹ thuật canh tác kém, không nhận được bất cứ sự hỗ trợ nào của các chuyên gia (mà có lẽ, chẳng có chuyên gia nào của Việt Nam đủ tầm trồng được nó).
Còn hiện tại, dọc dải Yên Tử, người dân vẫn đang ồ ạt vào rừng đào bới loại chè hoang làm thuốc, nhổ tận gốc, trốc tận rễ bán sang Trung Quốc, với giá vài trăm ngàn đồng/kg. Những bông chè hoa vàng có giá vài triệu đồng/kg, người Trung Quốc rất thích. Họ mua cả hoa, cả gốc rễ về nấu cao, mà chúng ta vẫn chẳng biết họ dùng làm gì, chữa bệnh gì. Rừng mỗi ngày một cạn kiệt dược liệu quý.
Ngay cả, một loại củ, mà tôi gọi vui là “sâm khoai”, là thứ củ rất đáng quan tâm, nhưng cũng bị bỏ ngỏ và phát triển tự phát, rất đáng tiếc. Thị trường cũng đang dần dành cho người Trung Quốc mất rồi.
Loại củ này, chính bản thân tôi là người “khai quật” nó khỏi rừng già, đưa lên mặt báo Điện tử VTC News, từ cái tên Địa tàng thiên.
Hồi đi rừng với ông Trần Ngọc Lâm, cứ mệt, lại đào củ này ăn. Ngọt mát cuống họng, hồi phục sức khỏe rất nhanh. Sau, lên xã Y Tý (Bát Xát, Lào Cai) thấy đồng bào Hà Nhì trồng lác đác trong vườn, trên nương, rừng. Họ gọi là Hoàng sìn cô (hoặc Hoàng Shin cô). Nhìn nó như củ khoai, nên có lúc gọi là “sâm khoai”, vì nó rẻ như khoai, bổ như sâm.
Ông Trần Ngọc Lâm mang ý tưởng sản xuất loại trà giải độc, ngừa nhiều bệnh, nhất là bệnh ung thư, nên ông quan tâm đến loại củ này. Các thiền sư Tây Tạng sử dụng loại trà này hàng ngày giải độc hiệu quả. Người Tây tạng gọi nó là trà Trường Sinh Thang khi dịch sang tiếng Việt. Củ Hoàng sìn cô này được sấy khô đến mức cứng queo, rồi nghiền thành bột. Nó mang lại vị ngọt hậu, thanh nhẹ cho trà.
Vì thấy loại củ này rất thú vị, ăn rất ngon, bổ dưỡng, vị ngọt nhưng đặc biệt tốt cho người tiểu đường, nên ông Trần Ngọc Lâm đã động viên bà con ở Y Tý di thực từ rừng già về trồng rất nhiều ở nương rẫy. Bản thân tôi cũng viết một số bài báo nói về loại củ này và sức lan tỏa rất nhanh.
Trong một lần sang Trung Quốc cùng tiến sĩ Nguyễn Thế Lương, Giảng viên Đại học Nam Kinh, tôi đã mang củ Hoàng sìn cô này theo để tìm hiểu về nó. Hóa ra, Hoàng sìn cô vốn có trong tự nhiên, kéo dài từ Tây Tạng, xuống Vân Nam, và miền núi phía Bắc của Việt Nam. Trong siêu thị hoa quả của Trung Quốc bày bán loại củ này với giá trên dưới 10 tệ/kg tươi. Trong các cửa hàng dược liệu cũng bán khô để làm thuốc.
Người Trung Quốc gọi nó là Tuyết liên quả (tên khá giống Hoa sơn tuyết liên), với ý nghĩa là “quả sen trên tuyết”. Vùng Vân Nam núi cao, tuyết rơi rất lạnh, thích hợp với loại củ này. Sen có nghĩa là quý, thanh khiết, và lại mọc trên tuyết thì còn gì đẹp bằng.
Người Trung Quốc dùng nó làm thực phẩm nấu ăn, hầm với gia cầm, nấu xương, ăn rất bổ dưỡng. Họ đóng gói tươi bán trong siêu thị để ăn luôn, có mùi vị thanh mát, giòn ngọt. Các nghiên cứu của Trung Quốc khẳng định nó giàu các nguyên tố vi lượng cần thiết cho cơ thể: amino axit, vitamin, protein, canxi, kẽm, magiê…
Điều đặc biệt Tuyết liên quả có hàm lượng đường Fructooligosaccharide cao nhất nhưng lượng calo lại thấp. Giàu chất xơ hòa tan nhưng cơ thể lại không hấp thu chất carbohydrate, vì thế loại quả này rất thích hợp với người bệnh tiểu đường và người béo phì.
Ngoài ra, Tuyết liên quả còn có tác dụng điều hòa dạ dày, thúc đẩy tiêu hóa, nhuận tràng, bảo vệ và cải thiện chức năng tiêu hóa. Nó điều hòa khí huyết, giảm lượng đường trong máu, lipid, huyết áp, ức chế sự phát triển của cholesterol và bệnh tiểu đường.
Tác dụng của nó quý vậy, nhưng giá của nó lại rẻ như khoai. Tôi tham quan một số trang trại trồng loại củ này và được biết, một héc-ta cho thu hoạch tới vài chục tấn củ, năng suất cực kỳ cao.
Mặc dù loại củ này rất tốt, bổ dưỡng, vừa là thực phẩm, vừa là thuốc, trồng cực dễ, thu hoạch sản lượng cao, nhưng gần như chẳng có cơ quan nào quan tâm, chẳng có nhà khoa học nào nghiên cứu. Từ việc di thực của ông Trần Ngọc Lâm, nhân dân trồng tự phát, những người bán lẻ đưa ra thị trường lặt vặt, một vài bài báo giới thiệu, thì người dân bước đầu biết đến loại củ này. Thế nhưng, vì trồng tự phát, không có quy hoạch, nên chỉ thu tươi ồ ạt vào đợt cuối năm, rồi lại biến mất khỏi thị trường.
Bản thân tôi và ông Trần Ngọc Lâm, vẫn nỗ lực giới thiệu, để các doanh nghiệp tiếp cận, lập được vùng trồng, chế biến được thứ củ này thành đồ ăn, nước uống, phục vụ nhân dân. Nhưng, hầu như, nhiều doanh nghiệp chỉ muốn nhập nguyên liệu từ nước ngoài, trong đó hầu hết là Trung Quốc về đóng gói rồi bán cho nhanh, đỡ chịu rủi ro.
Mới đây, trên đường từ Lai Châu về Hà Nội, qua Sapa, thấy những sạp hàng bày bán ven đường, đầy rẫy củ Hoàng sìn cô. Khách thấy lạ hỏi han, thì được giới thiệu là “củ sâm Hoàng Liên Sơn đấy”. Tôi nhìn là biết, đó là những củ Tuyết liên từ Trung Quốc đã tràn vào Việt Nam. Thứ củ bổ dưỡng, dễ trồng, năng suất cao, dễ làm giàu này, rồi cũng sẽ dành hết lợi nhuận cho người Trung Quốc mà thôi.
(tác giả với sâm tiết trúc Lai Châu ở độ cao 2.000m dãy Hoàng Liên Sơn. Đây chính là loài cùng dòng vớ sâm Ngọc Linh, và hình ảnh một ngày chế biến sâm Lai Châu, ngâm mật ong và rượu)
同時也有56部Youtube影片,追蹤數超過331萬的網紅Khoa Pug,也在其Youtube影片中提到,Lớp Học Bên Mỹ! Thăm Mộ Chú Chí Tài - Khoa Pug Mua Cua Hoàng Đế Khổng Lồ 7 Triệu Rửa Xe Camry! - Fanpage : https://www.facebook.com/khoapugoffical/ -...
「từ đồng nghĩa với giá rẻ」的推薦目錄:
- 關於từ đồng nghĩa với giá rẻ 在 Phạm Dương Ngọc Vlog Facebook 的最佳貼文
- 關於từ đồng nghĩa với giá rẻ 在 Thai Pham Facebook 的最佳解答
- 關於từ đồng nghĩa với giá rẻ 在 Facebook 的最佳解答
- 關於từ đồng nghĩa với giá rẻ 在 Khoa Pug Youtube 的最佳貼文
- 關於từ đồng nghĩa với giá rẻ 在 Mailovesbeauty TV Youtube 的最讚貼文
- 關於từ đồng nghĩa với giá rẻ 在 KTheme. com Youtube 的最讚貼文
từ đồng nghĩa với giá rẻ 在 Thai Pham Facebook 的最佳解答
NHỮNG QUAN NIỆM SAI LẦM KHIẾN BẠN NỢ CÀNG THÊM NỢ
“Hãy tưởng tượng rằng một vị tiến sĩ lại không thể an tâm với chuyện tiền nong của mình, cho đến khi anh ta trả hết nợ lúc đã ngoài 35 tuổi! Hầu hết chúng ta chưa bao giờ thực sự được học những bài học thiết thực về tiền bạc. Cha mẹ, thầy cô và ngay cả những ông chủ cũng chẳng mấy khi chỉ dạy được chúng ta những phép tắc cơ bản để có một cuộc sống thành đạt, và thế là chúng ta cứ hay vướng vào những rắc rối tài chính và phải mò mẫm tìm đường thoát ra”.
Do đó, theo tác giả Daniel Ally, những gì chúng ta cần phải làm là tự nhận thức được các vấn đề tài chính cá nhân của bản thân mình, và đây là 5 bài học về cách làm chủ đồng tiền từ diễn giả nổi tiếng này:
👉 Ý thức được ảnh hưởng của gia đình lên tư duy về tiền bạc
Hầu hết mọi thứ mà chúng ta mua sắm thường là phải đi qua sự “chấp thuận ngầm” từ bố mẹ: ai cũng ngại chi tiêu cho những thứ mà bố mẹ không ủng hộ. Tuy nhiên, lối suy nghĩ này có thể trở thành bất lợi nếu nó cản trở bạn nhận thức được những điều cơ bản về tiền bạc.
“Bố mẹ luôn dạy chúng ta phải dùng tiền một cách an toàn, và luôn khuyên chúng ta đi học đại học và kiếm việc làm. Nhiều bậc phụ huynh sẽ làm tất cả mọi điều để ép con họ đạt được tấm bằng đại học. Điều này sẽ tạo ra tâm lý đối phó cốt để làm vừa lòng bố mẹ”.
Về lâu dài, tâm lý ngại ngần khi nghĩ tới chuyện tiền bạc có thể là trở ngại đáng kể khi bạn không muốn bị phụ thuộc vào đồng lương nữa và bắt đầu nghĩ tới chuyện kinh doanh riêng.
👉 Tấm bằng đại học không phải là tất cả
Tôi đã làm rất nhiều video về vấn đề ĐẠI HỌC, bạn có thể tham khảo hoặc chia sẻ nó tới những người đang cần được lắng nghe:
- KHÔNG HỌC ĐẠI HỌC, TRƯỢT ĐẠI HỌC thì LÀM GÌ? https://youtu.be/1zlpOc3YaV4
- Những bài học xương máu cho tân sinh viên - GIÁ NHƯ THÁI PHẠM BIẾT ĐƯỢC ĐIỀU NÀY KHI 18: https://youtu.be/nc55YyaXpUg
- 8 LÍ DO ĐỂ PHÂN BIỆT GIỮA THÀNH CÔNG TRONG TRƯỜNG HỌC VÀ THÀNH CÔNG TRONG TRƯỜNG ĐỜI: https://youtu.be/c9g_QoXMQ5k
Dù bằng cách nào đi chăng nữa, đại học không phải là đáp án thực sự để đạt được tự do tài chính. Thay vì áp đặt bản thân phải học những kiến thức không liên quan và kỹ năng không sử dụng được, bạn nên tìm đọc thêm thật nhiều sách, tham dự các buổi hội thảo, hay nhờ đến một nhà tư vấn. Các lựa chọn này rẻ hơn nhiều so với học phí đại học, nhưng sẽ giúp bạn hiểu thêm rất nhiều về cách làm chủ đồng tiền.
👉 Loại bỏ suy nghĩ “Một ngày nào đó…”
Nhiều người thường có tư duy kiểu “một ngày nào đó…”: họ nhìn thấy một ngôi nhà đẹp và tự nhủ rằng: “Một ngày nào đó, tôi sẽ có đủ khả năng sở hữu căn nhà đẹp như thế này”. Với suy nghĩ như thế, bạn đã tự tách cảm xúc của mình ra khỏi mong muốn sở hữu căn nhà, và tự làm hạ quyết tâm của mình.
Thay vào đó, bạn nên nói: “Từ giờ, ngôi nhà đó là của tôi và tôi sẽ làm bất cứ điều gì để có được nó.” Thái độ này phản ánh niềm tin của bạn rằng ngôi nhà là của bạn. Từ đó, tất cả các hành động của bạn sẽ hướng bạn đạt đến mục đích mong muốn.
Bên cạnh đó, nhiều người lại chờ đợi các yếu tố bên ngoài xảy ra trước khi đưa ra quyết định, chẳng hạn như đợi tiền hoàn thuế, đợi bọn trẻ tốt nghiệp, đợi thanh toán xong xuôi tiền mua xe… Thói quen chờ đợi “một ngày nào đó” sẽ tạo ra bức tường ngăn cản bạn đạt được những thứ mà bạn hằng mong muốn sở hữu.
“Hãy giả định rằng bạn có tất cả mọi thứ bạn muốn ngay từ bây giờ, và rồi bạn sẽ có chúng sớm hơn bạn nghĩ!”.
👉 Giàu có là một sự lựa chọn
Việc làm giàu là lựa chọn của chính bạn, và không có bất kì ai khác có thể quyết định thay. Tuy nhiên, hầu hết mọi người chưa bao giờ thực hiện quyết định này, đơn giản chỉ vì họ không biết rằng họ có thể làm điều đó. Cách dễ nhất là bạn phải xác định mình muốn có một cuộc sống như thế nào, để từ đó vạch ra các mục tiêu và kế hoạch hành động lâu dài.
"Một khi đã quyết định làm giàu, bạn sẽ biết đâu là những hoạt động mang lại lợi ích lâu dài, từ đó loại bỏ bớt những gì vô nghĩa khỏi cuộc sống”.
👉 Tránh xa những lời dạy sai lầm
Nhiều người mang trong mình niềm tin hơi cực đoan về tiền bạc, chẳng hạn như việc có quá nhiều tiền là không tốt, nếu không muốn nói là tội lỗi. Cứ thế, họ nhảy đến kết luận cho rằng gần như mọi những người giàu là kẻ xấu. Những người này cũng hay cho rằng cuộc sống người giàu bao giờ cũng dẫn tới sự thiếu thốn về tinh thần. Họ còn khuyến khích bạn rằng đừng chạy theo đồng tiền.
Tuy nhiên, kiếm tiền không hề là chuyện xấu, và bất cứ ai nói với bạn rằng không cần phải có tiền thì có lẽ chính họ cũng không có nó. Khi đã kiếm được tiền, bạn có thể làm cho xã hội tốt hơn, và cũng có thể tìm được nhiều người bạn tốt.
Tiền bạc cho phép bạn khẳng định mình là ai và giúp bạn đạt được các lý tưởng sống của mình. Thay vì tuân theo những thói quen và triết lý sống của người khác, thì bạn nên tìm kiếm một hướng đi mới bằng cách kết bạn với những người hiểu rằng ý nghĩa của đồng tiền là như thế nào.
(Thai Pham team tổng hợp)
#thiết_kế_cuộc_đời_thịnh_vượng
– Thai Pham Happy Live – Thay đổi cuộc sống bằng cách giúp mọi người trở nên giàu có hơn
✅ Nắm bắt phương pháp và cách thức xây dựng thói quen, rèn luyện sự kỷ luật thông qua quyển sách Tiny Habits: Thói quen tí hon - Tiềm năng khổng lồ:
https://bit.ly/3x2zD0d
từ đồng nghĩa với giá rẻ 在 Facebook 的最佳解答
VEILANCE FALL/WINTER 2021
Mặc dù mình đã viết rất nhiều bài về “Tech-wear” và “Minimalism” trong thời trang nhưng vẫn có các bạn hỏi và thắc mắc về vấn đề đó. Vẫn còn rất nhiều người có một khái niệm đơn giản về “Tech-wear” là phải pocket, phải “oằn tà là vằn” (Đội ơn những Influencer) hay “Minimalism” – “Tối giản” thì là trắng/đen, áo tee trắng với quần đen. Để lấy một ví dụ cho các bạn hiểu thì hôm nay mình xin được nói về Veilance Fall/Winter 2021.
Đây là một case để thể hiện được sức nặng của “Technology” (Công nghệ) ứng dụng lên quần áo (Wearing, Clothing) với kiểu cách tối giản (Minimalism). Sự pha trộn giữa Tech-wear và Minimalism sẽ là những gì mà chúng ta thấy được ở trên Veilance – đăc biệt là ở nhánh womenswear (Dành cho phụ nữ) ở mùa Thu/Đông 2021 tạo ra được sự sang trọng, tối giản nổi bật ở phần chất liệu.
Chia sẻ bởi Taka Kasuga – creative director của Veilance:
“Phụ nữ là một mảng khách hàng với tâm lý đặc trưng vì thói quen thường thấy là họ sẽ có xu hướng chọn các sản phẩm được thiết kế đẹp mắt, tôn dáng nhưng nhiều khi chất liệu vải lại không phù hợp trong môi trường sống của họ. Những chiếc quần, đầm, áo quá mỏng manh để có thể chịu được mưa, nắng hay các điều kiện ẩm ướt, lạnh. Trong khi đó, những quần áo nghiêng về các hoạt động ngoài trời lại không đảm bảo được tính thời trang. Do đó, Veilance đã kết hợp cả hai yếu tố trên để ra bộ sưu tập mới, pha trộn giữa công nghệ/tính năng và thời trang mà những người phụ nữ mong muốn. Sang trọng, tôn dáng và đẹp”
Như các hình ảnh ở phía dưới, các bạn đã thấy được những sản phẩm trong Veilance F/W 2021 được mặc bởi những model nữ. Những kiểu thiết kế nhìn lướt nhanh thì rõ ràng là phổ biến và vô cùng thông dụng trong tủ đồ của nhiều người. Từ Jacket đến pants hay long-coat, nhưng chờ 1 tí – điểm khác biệt là ở đâu. Các bạn có thể nhận ra rằng đó là về chất liệu, cực kì “mướt” – rất “sang” theo cảm nhận của ánh nhìn. Nhưng mình có thể đảm bảo với sản phẩm Veilance mà mình đã sở hữu hoặc từng sờ nó thì chất liệu đến từ thương hiệu này không thể xem thường. Đúng như lời chia sẻ của Taka, Veilance đã áp dụng những kiểu quần áo mang tính đa dụng nhưng thiết kế thêm các yếu tố thời trang cao cấp hơn. Song song là thứ mà Veilance luôn tự tin, đó là công nghệ về vải – về chất liệu và nghiên cứu chất liệu trong ngành công nghiệp thời trang. Tech-wear không? Hẳn rồi.
Rồi, đó là chưa kể những chiếc zips, những đường xẻ được tính toán, những phần hood/che mặt được tính toán làm sao để bổ trợ khả năng hoạt động thoải mái của người phụ nữ nhưng vẫn đảm bảo tính thời trang hàng ngày mà không quá lậm sang Outdoor clothing hoặc Casual Clothing thông thường. Functional/ Tính năng mà quần áo cung cấp là có. Functional + Material = Veilance.
Và tính “Tối giản” thì sao?
Chủ nghĩa tối giản trong thời gian là các thiết kế, trang phục mà trong đó các yếu tố được sử dụng như vải, nút (Những nguyên tử căn bản bậc nhất của quần áo) cùng với cách sử dụng tối thiểu để tạo ra một hiệu quả tối đa. Điều này không đồng nghĩa rằng mặc một bộ quần áo simple/basic hay cùng màu thì có nghĩa là chúng ta đang thi triển võ công “Minimalism in Fashion”. Sự tối giản trong thời trang đó là “nghệ thuật” của trò chơi thiết kế - khi được sách giáo khoa mĩ miều hóa rằng “ Minimalism là sự thể hiện đơn giản của 1 suy nghĩ phức tạp”.
Điều này nghĩa rằng : “Để tạo ra hiệu ứng một cách tối đa, tối giản trong thời trang sẽ bỏ qua những chi tiết không cần thiết để tập trung vào hình thức và chất liệu vải – kể cả đó có là tính năng cơ bản của quần áo đó”. Các nhà thiết kế thường khai thác sâu về đường nét, về đường cắt – thớ vải và tạo khối trong bản mẫu để dù có sử dụng một màu đơn sắc – chúng vẫn thể hiện ra các bậc màu khác nhau.
(Để mình nói cho các bạn dễ hiểu là một màu xanh lá đi – bạn tạo khối tức là đồ đó có độ sáng/tối. Màu Xanh lá mà pha chút sáng thì sẽ ra màu xanh lá tone sáng, còn ở phần tối thì nó sẽ ra màu xanh lá đậm hơn. Sự tối giản tinh tế là việc dù chỉ sử dụng 1 màu nhưng cách thiết kế khiến người ta sẽ được trải nghiệm cả 3 tone màu: nhạt – chuẩn – đậm).
Vậy “Tối giản để đạt được hiệu quả tốt nhất và gây ấn tượng nhất”. Chúng ta có thể thấy yếu tố “Tối giản” của Veilance được bổ trợ rất lớn bởi Technology/công nghệ thông qua chất liệu. Nhưng để tránh bị nhàm chán quá mức thì Veilance cung cấp cho khách hàng của mình “Hiệu ứng” đến từ chi tiết, đó là các đường cắt xẻ chia mảng – là những chiếc túi chìm kèm zip, là những layer được tính toán với các viền để tạo phân biệt giữa từng tầng với nhau. Đó là Minimalism (Theo quan điểm của mình) – Tối giản để đạt hiệu quả tốt nhất trong thời trang.
Rõ ràng, Veilance với mức giá retail không hề rẻ chẳng tập trung vào phân khúc đại trà mà nhắm tới lượng người phụ nữ hiện đại có thu nhập cao, có nhu cầu hoạt động và sống ở các môi trường thiên nhiên không “dễ chịu” với cơ thể. Nhưng “Tinh tế” – “Vừa đủ” – “Sang” là những gì mà mình nhận xét về Veilance F/W 2021 dành cho phái nữ.
Ủng hộ mình tại:
Paypal: https://www.paypal.me/triminhle0808
Banking account: Vietinbank
STK: 104005424124 - Chủ tài khoản: Lê Minh Trí.
từ đồng nghĩa với giá rẻ 在 Khoa Pug Youtube 的最佳貼文
Lớp Học Bên Mỹ! Thăm Mộ Chú Chí Tài - Khoa Pug Mua Cua Hoàng Đế Khổng Lồ 7 Triệu Rửa Xe Camry!
- Fanpage : https://www.facebook.com/khoapugoffical/
- FB của mình: https://www.facebook.com/pugk.youtube/
- Hi các bạn, ở video lần trước mình đã review mua xe Camry mới ở Mỹ sau chuỗi ngày vất vả xong thì video này mình đi ăn mừng rửa xe nhễ :D, sau đó mình sẽ đi review mộ chú Chí Tài nằm ở đâu, giờ ra sao rồi, đồng thời tui review luôn các bạn trong lớp học bên Mỹ của tui ra sao mấy ông đòi quá, dù gì cũng là đi du học mà haha.
- Ở Mỹ nổi tiếng với chợ bán sĩ lớn nhất nước Mĩ Costco mà ở Việt Nam mình có nghe qua, giờ mới có dịp nên mình vào review cho các bạn xem thử trong này có gì luôn.
- Mình tưởng đó là cái chợ bình thường thôi, tính vô đi vòng vòng ngó cho vui ai ngờ vừa vào cổng có bảo vệ kiểm tra xem có thẻ Costco ko (1 dạng thẻ thành viên), bà mẹ ko có thẻ đó ko cho vào =,=, mình lại quầy làm thẻ hết 60$, nó cho lại 10$ muốn mua gì mua, coi như làm thẻ 50$ ~ 1tr1 rồi mới được vô ngó, cay =))
- Trong này bán đủ thứ kiểu như MM mall bên quận 2 ở HCM đó, từ ti vi tủ lạnh tủ nướng máy giặt, quần áo, giày dép, hoa lá cành, giấy vệ sinh, thực phẩm tươi sống, chế biến sẵn...nói chung ngó 1 hồi chả biết mua gì, may mà nó có bán cua hoàng đế với tôm hùm mấy ông =))
- Cua hoàng đế nó bán 2 dạng, dạng vỉ trong tủ mát tầm 50 60$/vỉ, tầm 2 3 càng cua/vỉ. Còn 1 dạng trong tủ đông, nó bán đồng giá 309$/thùng/con ~ 7 triệu/thùng/con. Mà cua trong thùng tới tận 5kg mà càng ko à, chưa tính mình cua đó, zị là biết con cua King Crab nó to cỡ nào rồi :D
- Tôm hùm thì nó cắt bỏ đầu, bán theo vỉ tầm 50$/vỉ/5 con ~ 1 triệu, nói chung khá rẻ, mua 1 đống qua quán chú Hải cho ku Minh chế biến ăn rửa xe là hết xảy :))
- Ăn xong thì mình với ku Minh đi tìm mộ chú Chí Tài xem thử nằm ở đâu, sẵn xe hết xăng xếp ku Minh chỉ cách đỗ xăng luôn, bà mẹ bên Mỹ nó bắt mình tự xăng mấy ông, ko phải như bên VN ngồi bấm nút mở nắp xăng có nhân viên tới đỗ :((, may có ku Minh nó hướng dẫn ko cũng mệt mỏi đó =,=
- Đổ xăng xong thì 2 thằng mò 1 hồi cũng mò tới được nghĩa trang nơi chú Chí Tài yên nghỉ, vị trí khá dễ tìm, 1 phần do nghĩa trang bên Mỹ đẹp quá các bạn, nó quy hoạch vuông vứt thẳng hàng, xanh sạch đẹp, vào đây không khí trong lành, cuối tuần người ta còn đến đây cắm trại sẵn thăm người thân luôn, ko có không khí u buồn gì hết ^^!
- Nói chung là seri mua xe rửa xe đã xong, giờ chúng ta bắt đầu seri xuyên Mỹ thôi nhễ, dù gì mình cũng nghỉ hè rồi nên mới kéo nhau ra biển với mấy đứa trong lớp, bà mẹ sắm có chiếc Camry cùi bắp 800 triệu mà mấy em gái Tây lông bu quá bu làm tui khó lựa em nào quá haha.
- Các bạn nhớ đăng ký kênh và bật thông báo để đón xem video xuyên Mỹ mới nhất nha :D
từ đồng nghĩa với giá rẻ 在 Mailovesbeauty TV Youtube 的最讚貼文
Hi mọi người, Giáng Sinh đã cận kề rồi không biết các bạn đã lựa chọn được những món quà cho người thân và bạn bè chưa? Hôm nay Mai làm video này để chia sẻ vài gợi ý những món quà ngon - bổ - rẻ, có thể tặng cho nhiều đối tượng khác nhau vô cùng thiết thực và ý nghĩa. Mời mọi người coi với Mai nhé!
✨ Subscribe and become my friend: https://bit.ly/2Vbgyaf ✨
❐ PRODUCTS MENTIONED ❐
Tất cotton Hàn Quốc
https://bit.ly/3nrDsYs
Vỏ gối
IG: come.29
Set sữa rửa mặt + toner hoa cúc Purité
http://bit.ly/3r5nhlX
Bánh biscotti
IG: healthyy.factoryy
Khung gỗ ép lá
https://bit.ly/3gY7vVu
Đồng hồ Daniel Wellington
https://www.danielwellington.com/
Nhập code "MAIBEAUTY" để được giảm thêm 15% (so với giá đã giảm) khi mua trên web hoặc cửa hàng chính hãng tại Crescent Mall - Q7, TP HCM từ nay đến hết 07/1/2021
❐ ON ME ❐
Áo len: Stradivarius
Áo đỏ: Uniqlo
❐ KEEP IN TOUCH ❐
Business inquiries: nguyenhanhmai@hotmail.com
Instagram: http://instagram.com/mailovesbeauty
FB: http://www.facebook.com/mailovesbeauty
-------------------------------------
CONTACT US:
© Bản quyền thuộc về Mailovesbeauty TV
© Copyright by Mailovesbeauty TV ☞ Do not Reup
#MailovesbeautyTV #ChristmasGiftIdeas #Xmas2020
từ đồng nghĩa với giá rẻ 在 KTheme. com Youtube 的最讚貼文
Quan trọng: mình sẽ live stream săn hàng cùng anh em vào 22h ngày 10/11/2020 nhé (trên kênh Youtube này luôn). Trong live sẽ tung các sản phẩm giảm 99% và mã giảm giá Lazada tặng riêng kênh mình nhé.
- Bài viết trong video: https://bit.ly/3mHIbEx (xuống dưới để xem nhé)
- Nhóm chat Telegram: http://bit.ly/telegrammrc
- Kênh Telegram: https://t.me/clubmuare
- Nhóm chat Mua Rẻ: http://bit.ly/chatmrc
- Web, nhóm săn hàng rẻ và mã giảm giá tại: https://bit.ly/3208AWk
Sự kiện sale to toàn sàn 11/11 trên Lazada. Chỉ duy nhất trong ngày 11/11, các sản phẩm chính hãng giảm tới 75%, rất nhiều mã giảm giá, mã siêu to 1.1 triệu, cùng săn hàng giá rẻ với mình trong buổi live stream tối 10/11 nhé.
*Chương trình ngày hội khuyến mãi mà Lazada có thể quy tụ nhiều loại hàng hoá và nhà bán hàng đang bán trên sàn Lazada tham gia nhất so với các chương trình ngày hội khuyến mãi khác mà Lazada thực hiện trong năm tính từ đầu năm tính đến ngày 11/11/2020. “To nhất” ở đây KHÔNG mang ý nghĩa là to nhất trên thị trường so với các chương trình khuyến mãi khác ngoài sàn Lazada.
#Lazada1111 #1111Campaign #SaleToNhatNam